Polskie klejnoty w koronie UNESCO
Imponujące dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze naszego kraju niewątpliwie jest znaczącym wkładem do europejskiego i światowego dziedzictwa natury i kultury. W Polsce zachwycicie się aż 17 różnorodnymi dobrami wpisanymi na listę światowego dziedzictwa UNESCO (15 obiektów dziedzictwa kulturowego i 2 obiekty dziedzictwa przyrodniczego). Obiekty i miejsca te są bardzo zróżnicowane i każdy znajdzie coś dla siebie.
Wśród nich są bardzo znane i cenione całe kompleksy zabytków, jak stare miasta i historyczne centra miast (starówki Krakowa, Warszawy, Torunia i Zamościa), wyjątkowe obiekty podziemne (Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni, Kopalnia rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach, Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego), obiekty i zespoły sakralne (Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy z parkiem pielgrzymkowym, Kościoły Pokoju w Jaworze i w Świdnicy, Drewniane kościoły południowej Małopolski, Drewniane cerkwie w regionie Karpat), parki (Park Mużakowski), zamki (Zamek krzyżacki w Malborku) i obiekty architektury współczesnej (Hala Stulecia we Wrocławiu). To niezwykłe dziedzictwo kulturowe niewątpliwie wzbogacają wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO dwa dobra przyrodnicze (Puszcza Białowieska i Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat). Jest w czym wybierać!
Polska jest jednym z pierwszych państw – sygnatariuszy Konwencji UNESCO o Ochronie Światowego Dziedzictwa. Obiekty i miejsca wpisane na listę stanowią wspólne dobro ludzkości, które charakteryzuje najwyższa powszechna wartość. Polska znacząco wyróżnia się wśród czołowych reprezentantów na liście UNESCO. Zapoznajcie się i odwiedźcie wszystkie polskie klejnoty w koronie UNESCO!
Stare Miasto w Krakowie
Wśród nich prym wiedzie Stare Miasto w Krakowie, wpisane na listę UNESCO w 1978 roku jako jedno z pierwszych 12 obiektów na świecie. Obszar wpisany obejmuje Stare Miasto w obrębie dawnych murów, Wzgórze Wawelskie oraz dzielnicę Kazimierz i Stradom. Pomnik kultury narodu polskiego, maleńki skrawek współczesnego Krakowa, gdzie zgromadzone są najwspanialsze dzieła kultury i sztuki z całego tysiąca lat historii tego miejsca.
Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni
W tym samym roku w pierwszej światowej „dwunastce” znalazła się niesamowita Zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce. Wraz z dodaną w 2013 roku Zabytkową Kopalnią Soli w Bochni rozszerzony wpis na liście UNESCO tworzy dobro o nazwie Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni. Zlokalizowane w odległości krótszej niż 30 km od siebie stanowią jedną z największych atrakcji turystycznych w Polsce. Kopalnie odwiedza rocznie setki tysięcy gości z Polski i całego świata. Unikalne podziemne trasy turystyczne oraz niepowtarzalny klimat (także uzdrowiskowy!) tych kopalni działa jak magnes, przyciągający spragnionych niecodziennych wrażeń turystów.
Już rok później (1979) lista światowego dziedzictwa UNESCO wzbogacona została o dwa kolejne szczególne miejsca z Polski:
Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady
Jedno o znaczeniu kulturowo-historycznym: Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady. Zupełnie inny w odbiorze, niż pozostałe miejsca UNESCO – symbol planowanego ludobójstwa i Szoah. Utworzony został przez Niemców w połowie 1940 roku na terenie koszar wojskowych w Oświęcimiu. To pomnik czarnych kart historii w żywym mieście. Dwa kompleksy wystawiennicze odległe są od siebie o około 3,5 kilometra i w dużej części zostały udostępnione zwiedzającym dzięki utworzonemu Państwowemu Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
Puszcza Białowieska
Drugie o charakterze przyrodniczym: Puszcza Białowieska (obiekt transgraniczny polsko-białoruski). To las prastary, którego serce liczy ponad 500 lat. Na jej terenie znajduje się Białowieski Park Narodowy. Symbolem puszczy i parku jest żubr, którego wolna populacja jest tutaj najliczniejsza na świecie (ponad 800 osobników).
Następne wpisy na listę światowego dziedzictwa UNESCO z Polski obejmowały starówki pięknych miast:
Stare Miasto w Warszawie
W 1980 roku było to Stare Miasto w Warszawie – wpisane na listę nie ze względu na wartość zabytkową, lecz jako przykład wyjątkowego pietyzmu w nieomal całkowitym odrestaurowaniu najstarszego fragmentu miasta, zburzonego metodycznie przez Niemców po powstaniu warszawskim. Rekonstrukcji Starego Miasta dokonano na podstawie starannych badań historycznych i konserwatorskich. Odtworzono układ przestrzenny z okresu lokacji w XII oraz architektoniczną zabudowę z XVIII wieku na podstawie zachowanych wizerunków miasta utrwalonych między innymi w malarstwie Canaletta.
Stare Miasto w Zamościu
W 1992 roku – Stare Miasto w Zamościu jako unikalny zespół architektoniczno-urbanistyczny. Plan miasta według projektu włoskiego architekta Bernarda Morando, nawiązywał do ówczesnych miast włoskich. Do czasów współczesnych zachował się w prawie niezmiennej formie pierwotny układ Starego Miasta – szachownicowy układ ulic, fortyfikacji, trzech rynków i większością zabudowy.
Średniowieczny zespół miejski Torunia
A w 1997 roku – Średniowieczny zespół miejski Torunia. Ta najstarsza część miasta została wytyczona w XIII wieku przez zakon krzyżacki i w średniowiecznych źródłach jest nazywana wyspą. Z pokładów statku, łodzi pływających po rzece, mostu drogowego, czy lewobrzeżnego tarasu można zobaczyć najwspanialszy widok Torunia, czyli jego panoramę – jeden z Cudów Polski. Szczególnie wieczorem wybierzcie się na lewy brzeg Wisły, aby zobaczyć niezapomnianą nocną panoramę oświetlonego Torunia – wrażenia niesamowite!
Zamek krzyżacki w Malborku
Monumentalne zamczysko wybudowane przez Krzyżaków, czyli Zamek krzyżacki w Malborku to drugie miejsce naszego kraju obok Torunia wpisane w tym samym 1997 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jest to największy z zachowanych w Europie średniowiecznych zamków. Trzyczęściowa twierdza obronna w stylu gotyckim składa się z Zamku Niskiego, Zamku Średniego i Zamku Wysokiego. Najpiękniejszy widok na zamek jest od strony rzeki – Nogatu, a z zamkowej wieży roztacza się przeurocza panorama okolicy.
Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy
Dwa lata później, w 1999 roku do polskiej korony UNESCO dołącza Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy. Najcenniejszym zabytkiem sakralnym w Kalwarii jest wizerunek Matki Bożej Kalwaryjskiej w Kaplicy Zebrzydowskich. Tutaj też odbywają się imponujące inscenizacje Golgoty w okresie Wielkiego Tygodnia oraz niezwykle barwne misteria pasyjne w sierpniowy odpust Zaśnięcia i Wniebowzięcia NMP. Z kolei dróżki kalwaryjskie rozciągające się na przestrzeni ponad 6 kilometrów, wkomponowane w otaczające miasto góry, przypominają miejsca święte w Jerozolimie. Dróżki są częścią Sanktuarium, które jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc pątniczych w Polsce oraz zaliczane do najciekawszych założeń krajobrazowo-architektonicznych w Europie.
Kościoły Pokoju w Jaworze i w Świdnicy
W 2001 roku na liście UNESCO znalazły się kolejne obiekty o charakterze religijnym znajdujące się w Polsce. To Kościoły Pokoju w Jaworze i w Świdnicy. Mają zarówno niezwykłą historię ich budowy, jak i perfekcję konstrukcji szachulcowej oraz wspaniałe wykończenie wnętrza polichromiami. Jednym z momentów, kiedy szczególnie warto odwiedzić te wnętrza, są sławne koncerty organowe.
Drewniane kościoły południowej Małopolski
A w 2003 roku jako jedno dobro UNESCO dołącza 6 drewnianych kościołów (Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa). Drewniane kościoły południowej Małopolski stanowią grupę cennych historycznie i ciekawych architektonicznie (styl gotycki, renesansowy i barokowy) drewnianych kościołów położonych na terenie historycznej Małopolski. W znakomitej większości zostały one wybudowane na podstawie konstrukcji zrębowej.
Park Mużakowski
Bardzo atrakcyjne turystycznie miejsce jako transgraniczny obiekt polsko-niemiecki dołącza do perełek UNESCO w 2004 roku. To Park Mużakowski – jeden z najbardziej rozległych europejskich zabytkowych parków krajobrazowych liczący około 700 hektarów powierzchni. Jest to największy park stylu angielskiego w Polsce i w Niemczech. Tereny parku rozciągają się po obu stronach Nysy Łużyckiej.
Hala Stulecia we Wrocławiu
2006 rok okazał się przełomowy dla Hali Stulecia we Wrocławiu, bowiem to wtedy ten wyjątkowy architektonicznie obiekt wzbogaca polską koronę miejsc UNESCO. Ta unikalna budowa posiadała żelbetowe przykrycie o największej rozpiętości na świecie.
Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat
Z kolei w 2013 roku do prestiżowego wykazu miejsc UNESCO dołącza 16 drewnianych cerkwi z Polski i Ukrainy pod wpisem Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat. Po stronie polskiej są to cerkwie w: Chotyńcu, Radruży, Smolniku, Turzańsku, Brunarach Wyżnych, Kwiatoniu, Owczarach i Powroźniku.
Kopalnia ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach
Wyjątkowo atrakcyjnie turystycznie prezentuje się Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach, która w 2017 roku jako Kopalnia ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach staje się częścią listy światowego dziedzictwa UNESCO. To zespół 28 obiektów położonych głównie w Tarnowskich Górach oraz w części Bytomia i gminie Zbrosławice. Pod względem i historycznym i technicznym tworzą one jedną całość, związaną z wydobyciem rud srebra, ołowiu i cynku oraz systemami odwadniania podziemi i wykorzystaniem wody pogórniczej do celów spożywczych.
Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego
W 2019 roku Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO docenia Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego, wpisując go na listę dóbr UNESCO jako 16. obiekt z Polski. Krzemionki koło Ostrowca Świętokrzyskiego mają status Muzeum i Rezerwatu Archeologiczno-Przyrodniczego i ze względu na unikatową architekturę podziemi oraz doskonale zachowany krajobraz pogórniczy i walory naukowe są objęte ochroną archeologiczną i przyrodniczą.
Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat
Ostatnim dobrem z naszego kraju wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO (w 2021 roku) są Pradawne i pierwotne lasy bukowe Karpat jako drugi (po Puszczy Białowieskiej) obiekt przyrodniczy. Bieszczadzkie fragmenty lasów bukowych położone są w najbardziej niedostępnych zakątkach Bieszczadzkiego Parku Narodowego, których naturalność została najwyżej oceniona w efekcie wieloaspektowej waloryzacji.
Wszystkie te dobra są bardzo różnorodne i z pewnością warte odkrycia. Ich rozłożenie na mapie Polski pozwala poznać także inne ciekawe i wyjątkowo atrakcyjne miejsca naszego kraju, zarówno te kulturowe, historyczne, przyrodnicze, jak i te dające możliwości odpoczynku i relaksu po intensywnym zwiedzaniu.